خوشه‌های صنعتی استان مرکزی؛ پیشران توسعه تخصصی در قلب ایران
استان مرکزی با محوریت شهرهای اراک، دلیجان و محلات، از مهم‌ترین قطب‌های صنعتی کشور است. خوشه‌های فعال این استان شامل تجهیزات نفت، گاز و پتروشیمی (اراک)، عایق‌های رطوبتی (دلیجان)، سنگ‌های تزئینی (محلات) و صنایع ریلی می‌باشند که نقش کلیدی در زنجیره تأمین، صادرات صنعتی و توسعه فناورانه کشور دارند.
معرفی خوشه‌های صنعتی و کسب‌وکار استان مرکزی
دروازه صنعتی ایران با خوشه‌هایی متنوع، تخصصی و صادرات‌محور
استان مرکزی با دارا بودن موقعیت جغرافیایی ممتاز، مجاورت با پایتخت، دسترسی به شاهراه‌های حمل‌ونقل و برخورداری از نیروی انسانی متخصص، از دیرباز به‌عنوان یکی از قطب‌های اصلی صنعت کشور شناخته شده است. زیرساخت‌های صنعتی گسترده، حضور شهرک‌ها و نواحی صنعتی فعال، دانشگاه‌های فنی و پژوهشگاه‌های تخصصی، بستر شکل‌گیری خوشه‌های کسب‌وکار متنوعی را در این استان فراهم کرده‌اند که نقش مهمی در زنجیره ارزش ملی و صادرات غیرنفتی ایفا می‌کنند.
مهم‌ترین خوشه‌های صنعتی و کسب‌وکار استان مرکزی عبارتند از:
۱.خوشه تجهیزات نفت، گاز و پتروشیمی – اراک
شهر اراک به‌عنوان قطب صنایع سنگین و مادر، میزبان مجموعه‌ای از صنایع پیشرفته در حوزه طراحی و ساخت تجهیزات نفت، گاز، پتروشیمی و نیروگاهی است. شرکت‌های عضو این خوشه، در حوزه تولید مبدل‌های حرارتی، مخازن تحت فشار، توربین‌ها، پمپ‌های صنعتی، سازه‌های فلزی سنگین و تجهیزات پالایشی فعالیت می‌کنند و تأمین‌کننده نیاز بسیاری از پروژه‌های کلان ملی و صادراتی به کشورهای منطقه هستند. وجود شرکت‌های مهندسی پیشرو و زنجیره تأمین کامل از طراحی تا ساخت، از مزیت‌های کلیدی این خوشه است.
۲. خوشه عایق‌های رطوبتی – دلیجان
شهر دلیجان، با تمرکز بالای واحدهای تولیدی در زمینه ایزوگام، قیرهای صنعتی و عایق‌های نوین، به‌عنوان مرکز تخصصی عایق‌های رطوبتی کشور شناخته می‌شود. واحدهای عضو خوشه دلیجان با بهره‌گیری از فناوری روز، مواد اولیه استاندارد و رعایت اصول فنی، سهم عمده‌ای در بازار داخلی داشته و حضور فعالی در صادرات به کشورهای همسایه به‌ویژه عراق، افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی دارند. توسعه برند، بسته‌بندی مدرن و رعایت استانداردهای CE و ISO از ویژگی‌های بارز این خوشه است.
۳. خوشه سنگ‌های تزئینی و ساختمانی – محلات
شهر محلات یکی از غنی‌ترین منابع سنگ‌های ساختمانی و تزئینی کشور را داراست. خوشه سنگ محلات با تمرکز بر استخراج، فرآوری و صادرات سنگ‌های مرمر، تراورتن، گرانیت و مرمریت، به یکی از برندهای ملی در صنعت سنگ تبدیل شده است. وجود معادن با ذخایر باکیفیت، کارخانجات مجهز فرآوری، نیروی انسانی ماهر و ظرفیت بالای صادراتی از ویژگی‌های این خوشه است. سنگ محلات نه تنها در بازار داخلی جایگاه ممتازی دارد، بلکه در پروژه‌های ساختمانی کشورهای حوزه خلیج فارس، اروپا و شرق آسیا نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۴. خوشه صنایع ریلی – اراک
اراک یکی از مراکز اصلی تولید تجهیزات و ناوگان ریلی کشور است. این خوشه شامل شرکت‌هایی در زمینه طراحی و ساخت انواع واگن‌های باری و مسافری، لوکوموتیو، مترو و قطعات تخصصی ریلی می‌باشد. پشتیبانی فنی قوی، ظرفیت مهندسی بالا و پیوند با صنایع فولاد، ریخته‌گری و مکانیک سنگین، این خوشه را به بازیگری مؤثر در نوسازی ناوگان ریلی کشور و توسعه صادرات تبدیل کرده است.
خوشه‌های کسب‌وکار استان مرکزی، با تکیه بر مزیت‌های محلی، تمرکز بر فناوری، کیفیت و صادرات، نقش کلیدی در رشد صنعتی کشور ایفا می‌کنند. استان مرکزی نمونه‌ای موفق از توسعه خوشه‌ای در بستر سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، توسعه صادرات غیرنفتی و توانمندسازی بنگاه‌های کوچک و متوسط (SMEs) است. رویکرد شبکه‌سازی، توسعه بازار، آموزش تخصصی و نوآوری در محصولات، آینده‌ای روشن برای این خوشه‌ها ترسیم می‌کند.